Obezite dünyanın en yaygın sağlık sorunları arasında yer alıyor, ancak yıllardır tıbbın ameliyat dışında sunabileceği çok az etkili yol var. Bu nedenle, hastaların çok daha düşük riskle kilo vermesine yardımcı olan yeni bir ilaç sınıfı hakkında bu kadar heyecan var. Stoklar talebi ancak karşılayabiliyor ve araştırmacılar daha fazlasını bulmak için yarışıyor. Yine de bu ilaçların dünya çapında obezite hastası olduğu düşünülen bir milyar kadar insanın çoğundan uzak tutulmasına neden olabilecek nedenler var. Maliyetleri yüksek, sigorta kapsamları yetersiz ve hastaların verilen kiloları korumak için bu ilaçları süresiz olarak almaları gerekebilir. İşte kilo vermek için kullanılan Ozempic gibi ilaçlar hakkında bilinmesi gerekenler.

1. Bu ilaçlar ne işe yarar?

Yemek yedikten sonra salgılanan, beyinde iştahı azaltmak ve tokluk hissini artırmak için çalışan GLP-1 hormonunu taklit ederler. Bu ilaçlar ilk olarak tip 2 diyabet için geliştirilmiştir, çünkü ilaç aynı zamanda pankreasın yemeklerden sonra insülin salgılamasını sağlayarak kan şekerini düşürür. Diyabet hastaları kilo verdikten sonra obezite tedavisi olarak kullanılmaya başladı. Hap olarak veya enjeksiyon yoluyla alınabilirler ancak şu ana kadar obezite versiyonları sadece enjeksiyon olarak mevcut. 

2. Bunun gibi kaç tane ilaç var?

Kilo kaybı büyük bir potansiyel pazar, ancak ilaç şirketleri son yıllarda bir dizi güvenlik skandalı ve etkisiz olduğu kanıtlanan tedavilerin ardından bu alana pek hevesli değildi. Ancak GLP-1 ilaçlarıyla ilgili çalışmalarda görülen başarı, araştırmalarda bir patlama yarattı. Şimdiye kadar ABD'de obezite tedavisi için sadece iki GLP-1 onay aldı. Her ikisi de Novo Nordisk A/S'den Saxenda ve Wegovy. GLP-1'in ve GIP adı verilen başka bir hormonun etkilerini taklit eden bir başka yeni ilaç, Eli Lilly & Co'nun Mounjaro'su, şu anda ABD'de diyabet için onaylandı ve yakında obezite için düzenleyici incelemeden geçmesi bekleniyor.

Bazı doktorlar da TikTok ve diğer sosyal medyada platformlarında popüler olan Ozempic gibi diyabet için geliştirilen GLP-1 ilaçlarını hastalarına zayıflama ilacı olarak yazıyor. Bloomberg Intelligence'a göre şu anda Pfizer Inc, Amgen Inc, Novartis AG, AstraZeneca Plc, Takeda Pharmaceutical Co Ltd ve Boehringer Ingelheim GmbH dahil olmak üzere yaklaşık 40 şirketin klinik geliştirme aşamasında 50'den fazla obezite karşıtı ilacı bulunuyor.. Birçoğu GLP-1 ve GIP, glukagon ve amilin gibi diğer hormonları hedefliyor

3. Ne kadar etkililer?

GLP-1 ilaçlarının ilk versiyonları diyabetli kişiler tarafından alındığında sadece mütevazı bir kilo kaybı sağladı. Sonrasında gelen ilaçlar bunun üzerine geliştirildi. Örneğin Saxenda, vücut ağırlığının yaklaşık yüzde 5'i kadar kilo kaybına neden oldu. Şu anda en etkili olduğu düşünülen iki ilaç, çalışmalarda hastaların vücut ağırlıklarının yaklaşık yüzde 15'ini kaybetmelerine yardımcı olan semaglutid olarak da bilinen Wegovy ve geçen yıl yayınlanan deneme sonuçlarında hastaların vücut ağırlıklarının yaklaşık yüzde 21'ini kaybetmelerine yardımcı olan Mounjaro'dur.

Çalışmalarda, ilaçlar ayrıca hastaların kan basıncını ve kolesterolünü iyileştirmeye yardımcı oldu. Araştırmacılar, daha fazla hormonun çoğaltılmasının daha da iyi sonuçlara yol açacağını umuyor. Karşılaştırma yapmak gerekirse, bariatrik cerrahi (obezite cerrahisi) yüzde 30 kilo kaybı sağlayabilir ancak daha riskli kabul edilir ve daha yüksek bir maliyeti var.

4. Güvenli mi?

Bu ilaç sınıfı yaklaşık 20 yıldır diyabet hastalarını tedavi etmek için kullanıldığından, güvenlik profilinin nispeten iyi olduğu düşünülüyor. Bilinen yan etkilerinin çoğu ciddi değil ancak rahatsız edici olabilir. Hastaların yüzde 25 ila yüzde 45'i Wegovy alırken bulantı, ishal, kusma veya kabızlık yaşadıklarını söylüyor. İlaç, güvenlik bilgilerinde tiroid C-hücresi tümörlerinin potansiyel riskini listeleniyor ve ailesinde belirli ciddi hastalıkların geçmişi olan kişilerin almaması tavsiye ediliyor. Hastalar ayrıca pankreatit, böbrek hasarı ve diğer sorunlarla da karşılaşabilir. Ancak yeni tedaviler obezitede uzun süreli çalışılmadı ve bu kullanım için güvenlik hakkında daha fazla bilgiye ihtiyaç var. Wegovy'nin bugüne kadarki en uzun çalışması iki yıl sürdü. 

5. Geri kilo alımı

İlaç kullanımı durduğunda iştahın geri dönmesi büyük bir sorun. Çalışmalar, Wegovy almayı bırakan hastaların verdikleri kiloların büyük bir kısmını geri aldıklarını ortaya koydu. Bu neredeyse tüm kilo tedavilerinin dezavantajı olabilir. Diyet yapanlar beş yıl içinde verdikleri kiloların yüzde 80'inden fazlasını, bazen daha fazlasını geri alırken, obezite cerrahisi geçirenlerin dörtte biri önemli ölçüde kilo geri alımı yaşıyor. Mali yük ve yan etkiler, çoğu insanın bu ilaçları ömür boyu kullanmayacağını gösteriyor ve bu ilaçları kullanan hastaların hala sağlıklı beslenmeleri, egzersiz yapmaları ve ilerlemelerini izleyip programlarını düzenleyebilecek bir uzmanla iletişim halinde olmaları gerekiyor. Kii bu da birçok insan için gerçekleştirmesi zor olabilecek bir durum. 

6. Yaygın kullanımın önündeki engeller neler?

Bunlardan biri fiyat. Wegovy ABD'de ayda yaklaşık bin 400 dolara mal oluyor ve bu maliyeti hastaların karşılaması gerekiyor. Özel sigortalı hastaların sadece yüzde 20-30'u ilaçları kapsıyor. Kanada, İsviçre ve Kolombiya gibi bazı ülkeler Novo'nun daha önceki obezite ilacı Saxenda için belirli durumlarda geri ödeme yapacak olsa da, kapsam yurtdışında da sınırlı. Sigorta geri ödemelerinin zaman içinde ve ilaçlarla ilgili daha fazla araştırma ortaya çıktıkça genişlemesi bekleniyor. İlaçlar için ödeme yapmaya istekli varlıklı ülkelerde bile aşılması gereken kültürel engeller olabilir.

Birçok doktor obeziteyi biyolojik bir hastalık olarak sınıflandırsa da toplum obeziteyi kişisel bir başarısızlık olarak görme eğiliminde. ABD'de uygun hastaların sadece yüzde 2-3'ü ilaçla tedavi ediliyor. Son olarak, ilaç şirketleri talebi karşılamakta zorlanıyor, bu da bazı yerlerde diyabet hastaları için ilaç kıtlığına yol açıyor ve bu hastalar ilaçlar olmadan daha fazla kalp krizi veya ölüm riskiyle karşı karşıya kalabiliyor. Mart ayında Avrupa İlaç Ajansı doktorlardan diyabet hastaları için Ozempic'e öncelik vermelerini istedi.

7. Kullanıcıları ileride neler bekliyor?

Wall Street'in ilaç sınıfı için büyük beklentileri var. Cowen Inc. tarafından yapılan bir tahmine göre, bugün yaklaşık 2,2 milyar dolar olan obezite karşıtı ilaç satışları, 2030 yılına kadar yaklaşık 30 milyar dolara ulaşabilir ve Lilly'nin Mounjaro'su bu satışların 11 milyar dolardan fazlasını elde edebilir. Pfizer CEO'su Albert Bourla ocak ayında bir konferansta yaptığı konuşmada obezite ve diyabete yönelik GLP-1 ilaçları için küresel pazarın 90 milyar dolara çıkacağını öngördüğünü söyledi. Üreticiler, ilaçları hastalar için daha erişilebilir hale getirmek adına enjekte edilebilir ilaçlardan haplara geçmeye çalışıyor.